Stomalar, bir bitkinin yaprak yüzeyindeki küçük deliklerdir. Tekil bir açıklığa stoma denir. Stomanın birincil işlevi, insanın nefes alma eşdeğerinden farklı olarak bir gaz değişimidir.
Stomalar Nasıl Çalışıyor? Stomalar, toprak bazlı bir bitki yaprağının altındaki derideki gözeneklere benzer. Birincil işlevi karbondioksit almak ve oksijeni serbest bırakmaktır. Bu gaz değişimini sağlamak için stomalar açılır ve kapanır. Bu gaz değişimi ve su değişimi için teknik terim terlemedir. Bitkiler karbondioksit alır ve onu karbon dioksit atomlarına ve oksijen atomlarına ayırır. Bitki yaşamı ve büyümesi için gerekli olan karbonu alır ve ardından oksijen atomları serbest hidrojen atomlarına bağlanır ve su oluşturur. Bu su ve içindeki oksijen, stoma yoluyla atmosfere salınır. Ancak, bitkinin varlığı için su şarttır; bu, terlemeyle kaybedilen suyun yerine geçmek için bir mekanizmaya ihtiyaç duyulduğu anlamına gelir.
Stomalar Terlemeyi Nasıl Düzenler? Her stomanın arkasında bir çift koruyucu hücre bulunur. Bu hücrelerin, diğer bilinmeyen fonksiyonlara sahip olmalarına rağmen, su alımını ve salıverilmesini kolaylaştırmak için açıldığı ve kapandığı düşünülmektedir. Bu su alımı ve salınımı ozmotik basınçla kolaylaştırılır. Osmotik basınç, bitki yaprağı gibi geçirgen bir zar boyunca hareket eden suyun oluşturduğu basınçtır. Su, doğal olarak, bir sıvı içindeki en yüksek atom, iyon ve molekül konsantrasyonlarına doğru akacaktır. Bu basıncın koruyucu hücrelerin açılıp kapanmasına neden olduğuna inanılmaktadır. Tesis ne kadar çok suya sahipse, koruma hücreleri o kadar sık açılır. Tersine, bir bitkinin suyu ne kadar az olursa, koruma hücreleri daha az açılacaktır.
Stoma ve Fotosentez Stomalar, fotosentez işlemi için çok önemlidir. Fotosentez, daha sonra kullanılmak üzere ışık enerjisini yeşil bir bitkide depolanacak kimyasal enerjiye dönüştürme işlemidir. Yeşil bir bitkinin besin kaynağını oluşturmak için güneş ışığına ihtiyacı vardır. Işıktan gelen enerji, bitki içerisinde kimyasal bir reaksiyon üretir. Bu kimyasal reaksiyon molekülleri parçalara ayırır ve yeniden düzenler, daha sonra suyu ve karbondioksiti glikoza dönüştürür, bu da bitkiyi besler. Glikoz oluşturuldukça, oksijen yaratılır ve ardından stomalar yoluyla dağılır.
Stomalar Üzerindeki Çevresel Etki Sıcak ve soğuk stomanın işlevini etkiler. Çok fazla ısı stomanın açık kalmasına ve potansiyel olarak su kaynağının bitkisinin boşaltılmasına neden olabilir. Çok fazla soğuk olması stomanın prosesini yavaşlatabilir veya azaltabilir, bu sayede suyun fazla miktarda kalmasına izin verir, bu daha sonra buza kristalleşip bitkiye zarar verebilir. Ürün tozlanmasında kullanılanlar gibi kimyasal maddeler, tesise tam olarak ispatlanmamasına rağmen, stomaya doğrudan tesise girebilirler. Stomalar, bitkinin iç yapısına açıldığından, patojenlerin bitkiye bulaşmasını sağlayan geçiş yolu olabilir. Koruma hücrelerinin bitkinin stoma yoluyla bulaşan enfeksiyonlardan korunmasında rol oynayabileceği düşünülmektedir.
