Mantarlar ve bakteriler birincil ayrıştırıcılardır. Farklı tür solucanlar, mantarlar, termitler, salyangozlar ve sümüklü böcekler de ayrıştırıcı olarak kabul edilir. Ayrıştırıcılar, bitki ve hayvanların ölü bedenlerindeki organik maddeyi parçalamaktadır.
Ayrıştırıcılara ekosistemdeki organik maddeyi parçaladıkları için doğanın geri dönüştürücüsü olarak adlandırılır. "Organik madde" terimi, canlı organizmalardan gelen maddeyi ifade eder. Ayrıştırıcılar, tüm organik maddeleri soludukları karbon dioksit ve üreticiler tarafından kullanılabilecek azot, fosfor ve magnezyum gibi besin maddelerine dönüştürür. Bu işlem, ekosisteme besin maddeleri kazandırır ve daha fazla birincil üretim sağlar. Ayrıştırıcılar ekosistemin besin zincirini dengelemek için en önemli rollerden birini oynar.
Bakteriler ve mantarlar ayrışma aktivitesinin çoğunu yapar. Mantarlar, kompleks karbonhidratların en büyüğü olan selüloz ve lignini parçalayan bitkiler üzerinde çalışır. Bakteriler hayvansal proteinlerden bitki karbonhidratlarına kadar her şey üzerinde çalışır. Bu kompleks bileşikler daha küçük moleküllere parçalandıktan sonra, böcekler gibi küçük hayvanlar tarafından alınabilir veya bitkiler tarafından alınabilir ve böylece besin zincirini yeniden geri dönüştürülebilir. Ayrıştırıcılar, ölü ve çürüyen organik maddeleri ekosistemlerden uzaklaştırdıkları ve çevreyi temiz ve yaşanabilir hale getirdikleri için de önemlidir.
